భారతీయులకు ముఖ్యమైన జ్యోతిర్లింగాలు మరియు+ పంచభూత లింగాలు + పంచారామాల క్షేత్ర స్థానాల వివరణ

భారతీయులకు ముఖ్యమైన జ్యోతిర్లింగాలు మరియు+ పంచభూత లింగాలు + పంచారామాల

 క్షేత్ర స్థానాల వివరణ

 *ఈ క్షేత్రాలు ఉద్భవించడానికి

సంబంధించిన ముఖ్యమైన పౌరాణిక కథ శివపురాణం మరియు కొన్ని ఇతర పురాణాలలో వివరించబడింది క్లుప్తంగా తెలుసుకుందాం*

* జ్యోతిర్లింగ ఉద్భవ కథ*

జ్యోతిర్లింగం అనేది శివుడు కాంతి రూపంలో (జ్యోతి స్వరూపంలో) స్వయంగా భూమిపై వెలసిన ప్రదేశాన్ని సూచిస్తుంది.

*బ్రహ్మ-విష్ణువుల వాదన*

సృష్టికి సంబంధించిన కాలంలో, బ్రహ్మ (సృష్టికర్త) మరియు విష్ణువు (పోషకుడు) తమలో ఎవరు గొప్ప అనే విషయంపై వాదించుకున్నారు. ఈ వాదన తీవ్రరూపం దాల్చింది.

*అగ్ని స్తంభం ఆవిర్భావం*

వారి మధ్య ఉన్న వివాదాన్ని పరిష్కరించడానికి, పరమశివుడు అకస్మాత్తుగా వారి మధ్య అంతులేని అగ్ని స్తంభం (జ్యోతిర్లింగం) రూపంలో సాక్షాత్కరించాడు.

శివుడు వారితో, "ఈ స్తంభం యొక్క ఆది (మొదలు) మరియు అంతం (తుది) కనుగొన్నవారే మీ ఇద్దరిలో గొప్పవారు" అని ప్రకటిస్తాడు.

*అంతులేని అన్వేషణ*

బ్రహ్మ వెంటనే హంస రూపం ధరించి స్తంభం ఊర్ధ్వ భాగం (పై భాగాన్ని) కనుగొనడానికి ఆకాశంలోకి ఎగురుతాడు.

విష్ణువు వరాహ (పంది) రూపం ధరించి స్తంభం అధో భాగం (కింది భాగాన్ని) తెలుసుకోవడానికి భూమిలోకి వెళ్తాడు.

వారిద్దరూ ఎన్ని యుగాలు ప్రయత్నించినా, ఆ అగ్ని స్తంభం యొక్క మొదలు, తుది కనుగొనలేకపోయారు. ఆ స్తంభం యొక్క కాంతి, శక్తి అంతులేనివిగా ఉన్నాయి.

*సత్యం, శాపం*

విష్ణువు అన్వేషణ విఫలమైందని, తన ఓటమిని అంగీకరించి శివుడికి నమస్కరిస్తాడు.

బ్రహ్మ మాత్రం, తాను కేతకి పువ్వు (మొగలి పువ్వు) సాక్ష్యంగా ఆది భాగాన్ని చూశానని అబద్ధం చెబుతాడు.

అబద్ధం చెప్పినందుకు శివుడు ఆ అగ్ని స్తంభం నుండి ప్రత్యక్షమై, బ్రహ్మకు భూలోకంలో పూజార్హత ఉండదని శపిస్తాడు. అదేవిధంగా, అబద్ధానికి సాక్ష్యమిచ్చిన కేతకి పువ్వును తన పూజకు ఉపయోగించరాదని ప్రకటిస్తాడు.

*12 జ్యోతిర్లింగాలు వెలయడం*

ఈ దివ్యమైన అగ్ని స్తంభం యొక్క తేజస్సు భూమిపై పన్నెండు చోట్ల స్వయంభువుగా లింగరూపంలో వెలసింది. ఈ పన్నెండు పవిత్ర స్థలాలనే మనం ద్వాదశ జ్యోతిర్లింగాలుగా పూజిస్తాం.

ఈ కథ శివుడే అత్యంత శక్తిమంతుడని, సృష్టికి మూలమని తెలియజేస్తుంది. జ్యోతిర్లింగాలు నిరాకారమైన శివుని కాంతికి ప్రతీకలు.

ద్వాదశ జ్యోతిర్లింగాలు మరియు వాటి స్థానాలు

ఈ పన్నెండు జ్యోతిర్లింగాలు దేశవ్యాప్తంగా వివిధ ప్రాంతాలలో ఉన్నాయి

ద్వాదశ జ్యోతిర్లింగ స్తోత్రం

సౌరాష్ట్రే సోమనాథం చ శ్రీశైలే మల్లికార్జునమ్ |

ఉజ్జయిన్యాం మహాకాలం ఓంకారమమలేశ్వరమ్ ||

పరల్యాం వైద్యనాథం చ డాకిన్యాం భీమశంకరమ్ |

సేతుబంధే తు రామేశం నాగేశం దారుకావనే ||

వారణాస్యాం తు విశ్వేశం త్రయంబకం గౌతమీతటే |

హిమాలయే తు కేదారం ఘృష్ణేశం చ శివాలయే ||

ఫలశ్రుతి:

ఏతాని జ్యోతిర్లింగాని సాయం ప్రాతః పఠేన్నరః |

సప్తజన్మ కృతం పాపం స్మరణేన వినశ్యతి ||

​1. సోమనాథుడు (సౌరాష్ట్ర)

​

సౌరాష్ట్రదేశే విశదేఽతిరమ్యే జ్యోతిర్మయం చంద్రకళావతంసమ్ |

భక్తిప్రదానాయ కృపావతీర్ణం తం సోమనాథం శరణం ప్రపద్యే ||

​2. మల్లికార్జునుడు (శ్రీశైలం)

​

శ్రీశైలశృంగే వివిధప్రసంగే శేషాద్రిశృంగేఽపి సదా వసంతమ్ |

తమర్జునం మల్లికపూర్వమేకం నమామి సంసారసముద్రసేతుమ్ ||

​3. మహాకాళేశ్వరుడు (ఉజ్జయిని)

​

అవంతికాయాం విహితావతారం ముక్తిప్రదానాయ చ సజ్జనానమ్ |

అకాలమృత్యోః పరిరక్షణార్థం వందే మహాకాలమహాసురేశమ్ ||

​4. ఓంకారేశ్వరుడు (మధ్యప్రదేశ్)

​

కావేరికా నర్మదయోః పవిత్రే సమాగమే సజ్జనతారణాయ |

సదైవ మాంధాతృపురే వసంతం ఓంకారమీశం శివమేకమీడే ||

​5. వైద్యనాథుడు (పరలి/దేవఘర్)

​

పూర్వోత్తరే ప్రజ్వలికానిధానే సదా వసంతంగిరిజాసమేతమ్ |

సురాసురారాధితపాదపద్మం శ్రీవైద్యనాథం తమహం నమామి ||

​6. భీమశంకరుడు (డాకిని - మహారాష్ట్ర)

​

యం డాకినీశాకినికాసమాజే నిషేవ్యమాణం పిశితాశనైశ్చ |

సదైవ భీమాదిపదప్రసిద్ధం తం శంకర్ం భక్తహితం నమామి ||

​7. రామేశ్వరుడు (తమిళనాడు)

​

శ్రీ తామ్రపర్ణీజలరాశియోగే నిబధ్య సేతుం విశిఖైరసంఖ్యైః |

శ్రీరామచంద్రేణ సమర్పితం తం రామేశ్వరాఖ్యం నియతం నమామి ||

​8. నాగేశ్వరుడు (దారుకావనం - గుజరాత్)

​

యామ్యే సదంగే నగరేఽతిరమ్యే విభూషితాంగం వివిధైశ్చ భోగైః |

సద్భక్తిముక్తిప్రదమీశమేకం శ్రీనాగనాథం శరణం ప్రపద్యే ||

​9. విశ్వేశ్వరుడు (వారణాసి)

​

సానందమానందవనే వసంతం ఆనందకందం హతపాపబృందమ్ |

వారాణసీనాథమనాథనాథం శ్రీవిశ్వనాథం శరణం ప్రపద్యే ||

​10. త్రయంబకేశ్వరుడు (నాసిక్)

​

సహ్యాద్రిశీర్షే విమలే వసంతం గోదావరీతీరపవిత్రదేశే 

యద్దర్శనాత్ పాతకమాశు నాశం ప్రయాతి తం త్ర్యంబకమీశమీడే ||

​11. కేదారేశ్వరుడు (హిమాలయాలు)

​

మహాద్రిపార్శ్వే చ తటే రమంతం సంపూజ్యమానం సతతం మునీంద్రైః |

సురాసురైర్యక్ష మహోరగాద్యైః కేదారమీశం శివమేకమీడే ||

​12. ఘృష్ణేశ్వరుడు (ఎల్లోరా)

​

ఇలాపురే రమ్యవిశాలకేఽస్మిన్ సముల్లసంతం చ జగద్వరేణ్యమ్ |

వందే మహోదారతరస్వభావం ఘృష్ణేశ్వరాఖ్యం శరణం ప్రపద్యే ||

*ఫలశ్రుతి*

జ్యోతిర్మయ ద్వాదశలింగకానాం శివాత్మకానాం ప్రోక్తం ఇదం క్రమేణ |

స్తోత్రం పఠిత్వా మనుజోఽతిభక్త్యా ఫలం తదలోక్య నిజం భజేచ్చ ||

*శివోహం శివోహం శివోహం*

సంఖ్య జ్యోతిర్లింగం పేరు రాష్ట్రం ప్రదేశం/నది ఒడ్డున

1. సోమనాథేశ్వరుడు గుజరాత్ సౌరాష్ట్ర, ప్రభాస్ పట్నం (సముద్ర తీరం)

2. మల్లికార్జునుడు ఆంధ్రప్రదేశ్ శ్రీశైలం (నల్లమల కొండలు)

3. మహాకాళేశ్వరుడు మధ్యప్రదేశ్ ఉజ్జయిని (క్షిప్రా నది ఒడ్డున)

4. ఓంకారేశ్వరుడు మధ్యప్రదేశ్ ఓంకారేశ్వరం (నర్మదా నది ఒడ్డున)

5. కేదారేశ్వరుడు ఉత్తరాఖండ్ హిమాలయ పర్వతాలు, కేదార్‌నాథ్

6. భీమశంకరుడు మహారాష్ట్ర సహ్యాద్రి పర్వతాలు

7. విశ్వేశ్వరుడు ఉత్తరప్రదేశ్ వారణాసి/కాశీ (గంగా నది ఒడ్డున)

8. త్రయంబకేశ్వరుడు మహారాష్ట్ర నాసిక్ దగ్గర (గౌతమీ/గోదావరి నది తీరాన)

9. వైద్యనాథేశ్వరుడు జార్ఖండ్ దేవ్‌ఘర్ (లేదా 

మహారాష్ట్రలో కూడా ఒక వాదన ఉంది)

10. నాగేశ్వరుడు గుజరాత్ ద్వారక దగ్గర/దారుకావనం

11. రామేశ్వరుడు తమిళనాడు రామేశ్వరం (సముద్ర తీరం)

12. ఘృష్ణేశ్వరుడు మహారాష్ట్ర ఔరంగాబాద్ దగ్గర

వీటిలో కొన్ని రెండు ప్రదేశాలు అని వాదన ఉన్నవి

************

*పంచభూత లింగాల వివరణ*

ప్రకృతిలోని ఐదు మూలకాలైన భూమి, నీరు, అగ్ని, గాలి మరియు ఆకాశం (లేదా అంతరిక్షం) రూపంలో పరమశివుడు వెలసిన ఐదు ప్రదేశాలనే పంచభూత లింగాలు అంటారు.

ఈ ఐదు ఆలయాలు కూడా భారతదేశంలోని దక్షిణ భారతదేశం (ముఖ్యంగా తమిళనాడు మరియు ఆంధ్రప్రదేశ్) లో ఉన్నాయి.

*ఏకామ్రేశ్వర పృథివి లింగ ధ్యానo*

ఏకామ్రమూలే నిజలింగమూర్తిం

ఏకాంతభక్తాం చ దధాతి నిత్యం |

ఏకామ్రనాథం భువనైకనాథం

ఏకాంతభక్త్యా శరణం ప్రపద్యే ||

*జంబుకేశ్వర జల లింగ ధ్యానం*

అంభోమయం యం జగదేకనాథం

జంబ్వాఖ్యవృక్షస్య తలే నిషణ్ణమ్ |

శ్రీజంబుకేశం ప్రణమామి మూర్ధ్నా

వందే సదాహం జగదీశ్వరం తమ్ ||

*అరుణాచలేశ్వర అగ్ని లింగ ధ్యానం*

అరుణాద్రినివాసాయ అరుణాచలశంభవే |

అపీతకుచనాథాయ అరుణేశాయ మంగళమ్ ||

(లేదా)

సమస్త జగదాధారం జ్యోతిర్లింగ స్వరూపిణమ్ |

అరుణాచలనాథం తం స్మరామి హృది సంతతమ్ ||

*శ్రీ కాళహస్తి లింగేశ్వర వాయు లింగ ధ్యానం*

శ్రీకాళహస్తీశ్వర మాశ్రయంతి

యే భక్త్యా ప్రయాతాః పరిణమ్య చిత్తమ్ |

తేషాం న కింలభ్యమిహ త్రిలోక్యాం

ముక్తిశ్చ హస్తే స్థిత ఏవ సత్యమ్ ||

*శ్రీ చిదంబరేశ్వర ఆకాశ లింగ ధ్యానం*

కృపాసముద్రం సుముఖం త్రినేత్రం

జటాధరం పార్వతి వామభాగమ్ |

సదాశివం రుద్రమనంతరూపం

చిదంబరేశం హృది భావయామి ||

*క్షేత్ర స్థానములు*

1. పృథ్వీ లింగం భూమి ఏకాంబరేశ్వరాలయం కంచి, తమిళనాడు

2. జల లింగం నీరు జంబుకేశ్వరాలయం తిరుచ్చిరాపల్లి, తమిళనాడు

3. తేజో లింగం అగ్ని అరుణాచలేశ్వరాలయం తిరువణ్ణామలై, తమిళనాడు

4. వాయు లింగం గాలి శ్రీకాళహస్తీశ్వరాలయం శ్రీకాళహస్తి, ఆంధ్రప్రదేశ్

5. ఆకాశ లింగం ఆకాశం నటరాజ స్వామి ఆలయం (చిదంబర రహస్యం)

పంచభూత లింగాల చరిత్ర మరియు ప్రాముఖ్యత

ఈ ప్రతి లింగం వెనుక ఒక ప్రత్యేకమైన పురాణ కథ మరియు ప్రత్యేకత ఉంది

1. ఏకాంబరేశ్వరాలయం (భూమి లింగం - కంచి)

పార్వతీ దేవి భూలోకానికి వచ్చినప్పుడు, కంచిలోని మామిడి చెట్టు కింద ఇసుకతో శివలింగాన్ని (పృథ్వీ లింగం) తయారు చేసి పూజించింది, శివుడు తనను పరీక్షించడానికి వరద సృష్టించినప్పుడు, పార్వతి ఆ లింగాన్ని కాపాడుకోవడానికి గట్టిగా కౌగిలించు కుంటుంది, అందుకే ఇక్కడ శివుడిని 'ఏకాంబరనాథుడు' లేదా 'తొండైమాన్' అంటారు. ఇక్కడ లింగం ఇసుకతో చేసినట్లు ఉంటుంది. ఆలయ ప్రాంగణంలో ఆ పురాతన మామిడి చెట్టు ఇప్పటికీ ఉంది.

2. జంబుకేశ్వరాలయం (జల లింగం - తిరుచ్చి)

 ఒకసారి పార్వతీ దేవి కైలాసం నుండి భూమికి వచ్చి, శివుడిని పూజించడానికి నదీతీరాన తెల్లని నారద వృక్షం (జంబు వృక్షం) కింద లింగాన్ని ప్రతిష్టించింది. ఇక్కడ శివుడిని అఖిలాండేశ్వరి (పార్వతి) పూజించింది.

ఈ ఆలయంలోని గర్భగుడిలో, లింగం కింద ఎల్లప్పుడూ నీటి ఊట ఉంటుంది. అంటే లింగం నీటిలో నిలబడి ఉంటుంది. ఈ ఆలయంలో ఎప్పుడూ తేమ ఉంటుంది, ఇది జల మూలకాన్ని సూచిస్తుంది.

3 అరుణాచలేశ్వరాలయం (తేజో లింగం - తిరువణ్ణామలై)

 జ్యోతిర్లింగాల ఆవిర్భావ కథ ఇక్కడ కూడా సంబంధం కలిగి ఉంది. బ్రహ్మ మరియు విష్ణువుల మధ్య తగాదా వచ్చినప్పుడు, శివుడు అగ్ని స్తంభంగా (అరుణాచలం పర్వతం) వెలసి, జ్ఞానాన్ని ప్రసాదించాడు .

ఇక్కడ పర్వతాన్నే శివుడిగా పూజిస్తారు. ఈ పర్వతం స్వయంగా అగ్ని స్తంభం. కార్తీక పౌర్ణమి నాడు, కొండ శిఖరంపై మహా దీపం వెలిగిస్తారు, ఇది తేజస్సు (అగ్ని) మూలకాన్ని సూచిస్తుంది.

4. శ్రీకాళహస్తీశ్వరాలయం

 (వాయు లింగం - శ్రీకాళహస్తి)

ఒకసారి, శివుడిని సాలీడు (శ్రీ), పాము (కాళ), ఏనుగు (హస్తి) తీవ్రంగా పూజించాయి. సాలీడు గూడు కట్టింది, పాము మణిచ్చింది, ఏనుగు జలంతో అభిషేకించింది. వారి భక్తికి మెచ్చి శివుడు ఇక్కడ లింగంగా వెలిశాడు.

 గర్భగుడిలో ఉన్న లింగానికి దీపం యొక్క జ్వాల స్థిరంగా ఉండకుండా ఎప్పుడూ గాలికి కదులుతూ ఉంటుంది. ఇది వాయు (గాలి) మూలకాన్ని సూచిస్తుంది. ఈ లింగానికి అభిషేకం చేసి పూలమాలలు అలంకరిస్తారు.

5. చిదంబరం నటరాజ స్వామి ఆలయం (ఆకాశ లింగం - చిదంబరం)

ఇక్కడ శివుడు తన నటరాజ (నృత్యం చేసే రాజు) రూపంలో ఆనంద తాండవం చేశాడు. ఈ నాట్యం సృష్టికి మూలమైన శక్తి (ఆకాశం/అంతరిక్షం) ను సూచిస్తుంది.

 ఈ ఆలయంలో గర్భగుడిలో లింగం ఉండదు ,ఒక ఖాళీ స్థలం ఉంటుంది, దానిని చిదంబర రహస్యం అంటారు. ఈ ఖాళీ స్థలాన్ని ఒక తెరతో కప్పి ఉంచుతారు. శివుడు నిరాకారుడు (ఆకారం లేనివాడు), ఆకాశం లాంటివాడు అని సూచించడానికి ఈ ఏర్పాటు చేశారు ,

ఈ ఐదు లింగాలు శివుడు విశ్వంలోని ప్రతి మూలకంలో అంతర్లీనంగా ఉన్నాడని తెలియజేస్తాయి. ఈ ఐదు ఆలయాలను దర్శించడం ఒక పవిత్ర పుణ్యయాత్ర.

************

*పంచారామ క్షేత్రాల చరిత్ర*

పంచారామ క్షేత్రాలు అంటే ఐదు పవిత్రమైన రామాల అని అర్థం , ఈ ఐదు శివాలయాలు కూడా ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో (ముఖ్యంగా ఉభయ గోదావరి జిల్లాలలో) ఉన్నాయి.

*పంచారామ క్షేత్రాల ఉద్భవ కథ*

ఈ ఐదు ఆలయాల ఉద్భవానికి మూలమైన కథ త్రిపురాసుర సంహారానికి సంబంధించినది.

త్రిపురాసుర సంహారం

పూర్వం, త్రిపురాసురులు అనే ముగ్గురు రాక్షసులు (తారకాసురుడి కొడుకులు) తమ అపారమైన శక్తితో దేవతలను, లోకాలను పీడించేవారు. వారిని సంహరించడానికి శివుడు స్వయంగా రంగంలోకి దిగాడు.

*శివలింగం విచ్ఛిన్నం*

త్రిపురాసుర సంహార సమయంలో, శివుడు ఉపయోగించిన దివ్యమైన అస్త్రం వలన, రాక్షసులకు బలం చేకూర్చే తాను ధరించిన శివలింగం కొన్ని కథల ప్రకారం, ఇది తారకాసురుడు తన మెడలో ధరించిన ఆత్మలింగం యొక్క శకలం ఐదు ముక్కలుగా విడిపోయింది.

*దేవతల ప్రతిష్ట*

ఆ లింగం యొక్క ముక్కలు భూమిపై పడినప్పుడు, దేవతలు, ముఖ్యంగా కుమారస్వామి (శివుడి కుమారుడు), వాటిని పవిత్రంగా భావించి, ఆ ముక్కలు పడిన ఐదు ప్రదేశాలలో వాటిని ప్రతిష్టించారు.

ఈ ఐదు ప్రదేశాలలో, ఆ లింగ శకలాలు వెలసిన శివాలయాలనే పంచారామ క్షేత్రాలు అంటారు. ఈ లింగాలలో ఇప్పటికీ ఆ నాటి రాక్షసుల/అసురుల శక్తి నిక్షిప్తమై ఉంటుంది ,అందుకే ఈ క్షేత్రాలు శక్తివంతమైనవి.

|| శ్రీ పంచారామ క్షేత్ర స్తోత్రం ||

1. పంచారామ స్మరణ (ముఖ్య శ్లోకం)

అమరారామం కుమారారామం భీమారామం చ పాలనమ్ |

క్షీరారామం సోమారామం పంచారామాన్ స్మరేన్నరః ||

ఒక్కొక్క క్షేత్ర ధ్యాన శ్లోకాలు

1. అమరారామం (అమరావతి)

అమరావతీ పురే రమ్యే అమరేశ్వర సంజ్ఞకమ్ |

నమామి శిరసా దేవం సర్వపాప ప్రణాశనమ్ ||

2. భీమారామం (ద్రాక్షారామం)

శ్రీమద్దక్షపురీవాసం భీమేశ్వరమభీష్టదమ్ |

వందే మాణిక్యసంయుక్తం సర్వలోకైక నాయకమ్ ||

3. కుమారారామం (సామర్లకోట)

స్కంద స్థాపిత లింగాయ కుమారారామ వాసినే |

భీమేశ్వరాయ దేవాయ త్రిపురసుందరీ ప్రియాయ నమః ||

4. క్షీరారామం (పాలకొల్లు)

శ్రీరామకర సంజాతం క్షీరారామ నివాసినం |

పార్వతీశం పరంజ్యోతిం రామలింగం నమామ్యహమ్ ||

5. సోమారామం (భీమవరం - గునుపూడి)

చంద్రప్రతిష్ఠితం దేవం సోమేశ్వరమాది కారణమ్ |

రాజరాజేశ్వరీ సమేతం భీమవరక్షేత్రే భావయే ||

*ఫలశ్రుతి*

పంచారామ కృతాని లింగాని యః పఠేత్ శివసన్నిధౌ 

శివలోక మవాప్నోతి శివేన సహ మోదతే ||

* ఐదు పంచారామ క్షేత్రాలు*

పంచారామ క్షేత్రాలు, వాటి స్థానాలు మరియు ప్రత్యేకతలు ఈ విధంగా ఉన్నాయి

సంఖ్య క్షేత్రం (శివుడి పేరు) లింగం ఎత్తు స్థలం (జిల్లా) ప్రత్యేకత

1. అమరారామం (అమరేశ్వరుడు) 15 అడుగులు అమరావతి, పల్నాడు జిల్లా (గుంటూరు దగ్గర) లింగానికి ఎప్పుడూ పూజ చేస్తూ ఉంటారు. ఇంద్రుడు ప్రతిష్టించాడు.

2. క్షీరారామం (క్షీరారామలింగేశ్వరుడు) సుమారు 12 అడుగులు పాలకొల్లు, పశ్చిమ గోదావరి జిల్లా ఇక్కడ శివుడిని ఉపమన్య మహర్షి ప్రతిష్టించినట్లు చెబుతారు.

3. ద్రాక్షారామం (భీమేశ్వరుడు) 14 అడుగులు ద్రాక్షారామం, కోనసీమ జిల్లా ఇక్కడ శివలింగాన్ని సూర్యుడు ప్రతిష్టించినట్లు, లింగంపై ఇప్పటికీ నీటి ఊట ఉంటుందని చెబుతారు.

4. సోమారామం (సోమేశ్వరుడు) లింగం భీమవరం, పశ్చిమ గోదావరి జిల్లా ఈ లింగం పౌర్ణమి నాడు తెలుపు రంగులో, అమావాస్య నాడు గోధుమ రంగులో మారుతుందని ప్రతీతి. చంద్రుడు ప్రతిష్టించాడు.

5. కుమారారామం (కుమార భీమేశ్వరుడు) 14 అడుగులు సామర్లకోట, కాకినాడ జిల్లా

సాధారణ పెద్ద లింగాలు ఈ ఐదు క్షేత్రాలలోనూ లింగాలు చాలా ఎత్తుగా ఉంటాయి. అందువలన, ఈ లింగాలకు నిత్య పూజ కోసం మెట్లు లేదా పీఠాలు ఏర్పాటు చేస్తారు.

 ప్రతి క్షేత్రం చివర 'ఆరామం' (తోట) అనే పదం ఉంటుంది, ఇది ఆ ప్రదేశం పవిత్రతను సూచిస్తుంది.

ఈ క్షేత్రాలను దర్శించడం వలన మహాపాపాలు తొలగి, శివానుగ్రహం లభిస్తుంది.

ఇలా శివాలయాలు అసంఖ్యాక చిన్న ఆలయాలు

శివలింగాన్ని ప్రతిష్టించి పూజించే చిన్న గుడులు, నదీ తీరాల వద్ద ఉన్న ఆలయాలు మరియు వ్యక్తిగత పూజా మందిరాలు లెక్కకు మించినవిగా ఉన్నాయి. 

వీటిలో చాలా వరకు ప్రభుత్వ రికార్డుల్లో లేదా పర్యాటక జాబితాలలో నమోదు కావు.

కాలక్రమేణా, యుద్ధాలు, ప్రకృతి వైపరీత్యాల కారణంగా నాశనమైన లేదా శిథిలమైన వేలాది ప్రాచీన ఆలయాలు ఉన్నాయి.

 శివుడిపై ఉన్న భక్తి కారణంగా, ప్రపంచంలోని వివిధ ప్రాంతాలలో (ముఖ్యంగా భారతదేశం, నేపాల్, శ్రీలంక, ఆగ్నేయాసియా మరియు ఇతర ప్రాంతాలలో) నిరంతరం కొత్త శైవాలయాలు నిర్మించబడుతూనే ఉన్నాయి. పురాతనమైనవి కనుగొంటున్నారు భౌతిక శాస్త్రవేత్తలు.

అయితే, చరిత్ర మరియు పురాణాల ప్రకారం ప్రాముఖ్యత పొందిన శివాలయాలను కొన్ని పవిత్ర సమూహాలలో విభజించి చూడవచ్చు

పవిత్ర సమూహం సంఖ్య స్థానం

*ద్వాదశ జ్యోతిర్లింగాలు 12 భారతదేశం

*పంచభూత లింగాలు 5 దక్షిణ భారతదేశం

*పంచారామ క్షేత్రాలు 5 ఆంధ్రప్రదేశ్

*సప్త మోక్షపురాలు (కాశీ, ఉజ్జయిని మొదలైనవి) కొన్ని ప్రముఖ ఆలయాలు

ప్రపంచవ్యాప్తంగా శివుడిని ఆరాధించే ప్రాంతాలలో ఉన్న చిన్న, పెద్ద శైవ క్షేత్రాల సంఖ్య కోట్లలో ఉండవచ్చు. కానీ, మనకు తెలిసిన అత్యంత పవిత్రమైన మరియు ముఖ్యమైన ఆలయాలు మాత్రం పైన చెప్పిన సమూహాలలో లెక్కించబడ్డాయి.

శ్రీ గోవింద నారాయణ మహాదేవ 🙏 

*రాళ్ళబండి శర్మ*